Loih Sawheiq
Cujyau dwg sawheiq Sawndip heiq cienzdoengj Bouxcuengh mizok. Sawheiq cienzdoengj Bouxcuengh dwg minzcuz yisuz hingzsik cunghab, youq gwnz giekdaej go foux caeuq dinfwngz gangj ciengq ndawbiengz Bouxcuengh guhbaenz. Aenvih ndwenngoenz vanzging、vahdeihfueng vahdoj、ciengqfap caeuq biujyienj funggek nem yozgi roqndaek mbouj doengz, guhbaenz lai cungj sawheiq Bouxcuengh, daihdaej ndaej faen baenz Heiqcuengh Lohbaek caeuq Heiqcuengh Lohnamz、heiqsaegoeng (youh heuhguh Heiqsaecuengh) dem heiqmoegyou diuq mae. Bouxcuengh gag heuhguh “Bouxdoj”, eiqsei dwg “Vunzdoj” “vunz dieg neix”, ndawbiengz sibgvenq dawz Heiqcuengh heuhguh “ciengqdoj”, couh dwg heiqdoj, baenzneix daeuj faen ok gij heiq beixnuengx Bouxgun. Heiqcuengh Lohbaek youq Genzlungz Samcib Bi (bi 1765) mizok, cujyau hwng youq Gvangjsih Denzlinz、Lungzlinz、Sihlinz、Bwzswz Youhgyangh Gih、Lingzyinz、Nazboh doengh gij dieg neix. Heiqcuengh Lohnamz youq ndaw bi Daugvangh (bi 1821~1850), cujyau hwng youq Gvangjsih Cingsih、Dwzbauj、Dasinh、Denzyangz、Denhdwngj caeuq Yinznanz Vwnzsanh Bouxcuengh Bouxmyauz Swcicouh doengh gij dieg neix. Heiqgoengsae youh heuhguh Heiqsaecuengh、heiqgoengsae, de youq gwnz giekdaej Cingdaih youz saegoeng Bouxcuengh guhmo hwngfat daeuj, cujyau youq Gvangjsih Siengcouh、Vujsenh、Laizbinh、Gveigangj、Sanglinz doengh aen yen si neix hwng hwnj. Heiqmoegyou diuq mae aenvih moegyou aeu mae diuq daeuj loengh cix baenzneix anmingz, riuzgangj Cingh Gyahging ndaw bi gaenq miz heiqmoegyou biujyienj, dizcaiz cujyau dwg daj sawcuenh lizsij daeuj, hwng youq Gvangjsih Cingsih Si、Dwzbauj Yen doengh benq dieg neix. Doengh gij Heiqcuengh neix, mizmbangj gaenq miz 200 lai bi lizsij, youq doengh daih gonq bouxcangh ndawbiengz cingsim cienzswnj caeuq mboujduenh cauhmoq hwngfat cugbouh caezcienz, gak dieg guhbaenz dauq ciengqfap、biujyienj hingzsik miz gij daegsaek lajmbanj haenx, gak cungj heiq miz baenz bak cungj heiqmoeg ciuhgeq cienz daeuj, vunz Bouxcuengh gig maij dingq gyaez yawj. Lumjbaenz Heiqcuengh Lohbaek《Daibingzcunh》《Vwnzlungz Caeuq Siuhniz》《Liuz Ngeih Dwk Vunzdig》《Lungzduz Goeng’anq》 daengj, Heiqcuengh Lohnamz 《Duet Vih》《Sueng Canghyienz》 《Sueng Va Boiq》《Lwggyoux Bauj》 daengj, heiqgoengsae《Moz It Daihvuengz》《Meiz Song Baez》《Liuz Vwnzlungz》《Geiq Baiq Aenndwen》daengj, heiqmoegyou《Samguek Yienjngeih》《Gij Goj Henz Raemx》《Geiq Saeyouz》《Muz Gveiyingh》 daengj.
Aenvih lizsij yienzaen caeuq diuzgen hanhhaed, heiq Bouxcuengh biujyienj gaxgonq ciengzgeiz dwg vunz mbanj hongreih hongnaz noix le ra doih youq lajmbanj riuzdoengh yienj, dingzlai ciuq bouxyawj iugouz seizlawz cingj couh seizlawz yienj, senj dieg haemq lai, lij ciuq bouxyawj gyaezmaij mbouj doengz mboujduenh gyagoeng gaijbien cauh ok, sawheiq vuenh moq vuenh deih, miz moq vut gaeuq, gij sawheiq gaeuq ndaej riuzcienz roengzdaeuj gig noix, dingzlai dwg gij sawheiq moq gaijbien haenx.
(Vangz Gyanghmyauz hoiz)