It、Sawmo Bouxcuengh《Lwnh Caux Biengz》
Mbouj faen gienj, cek ndeu, 62 yieb. Mbouj rox coh bouxsij, Cinghdaugvangh Ngeihcib Caet Bi(1847 nienz) Hij Gingmungz caubonj. Ceijsa, cangbwn, Sawndip cauloeg, sawmaeg. Bonjsaw sang 29.5 lizmij, gvangq 21.5 lizmij, moix buenq yieb 7 daengz 8 baiz, baiz 10 cih saw. Cek caubonj neix dwg Cungzcoj Si Dasinh Yen Yaleiz Cunghyoz boux lauxsae duiyouh Nungz Bingh mwh 2006 nienz youq laeng boux doengzsaeh de Hij Yungzgyangz, hix dwg bouxcienzswnj gizhaenx fukyaenq, doeklaeng aenvih bonjsaw gaeuq deng mod dwk haenq lai, youq 2016 nienz gyauhawj Gvangjsih Bouxcuengh Swcigih Saujsu Minzcuz Gujciz Baujhu Yenzgiu Cunghsinh souyo. Miz Banh Gizyuz daengj cawjbien 《Sawmo Boux- cuengh·Lwnh Caux Biengz Ingjyaenq Hoizgej》, Gvangjsih Gyauyuz Cuzbanjse 2019 nienz 11 nyied okbanj.
Sawmo Bouxcuengh dwg loih sawging ndawbiengz saenqyiengj. Gij vwnzva fapyaz Bouxcuengh goek laeg riuz gyae, dwg gij conzdungj vwnzva Bouxcuengh aen bouhfaenh gapbaenz youqgaenj. Ciuq《Sijgi·Yauvujdi Bonj Gi》geiqloeg, vunz ciuhgonq Bouxcuengh saenq fapyaz, gaenq ndaej daengz Hanvujdi yawjnaek.《Sijgi·Gij Vunz Biengzciengz Siujsoq Minzcuz Baihsaenamz》lij gangj daengz siujsoq minzcuz Baihsaenamz haujlai aen mbanj “boux Mizmoz”, dwg ndawbiengz vunz ciuhgonq Bouxcuengh gaenq miz lizsij geiqsij youqgaenj, bouxdaeuz mehmbwk rox fapyaz、gingqheuh baenz “Mizmoz”. Doenghbaez yenzgiu nyinhnaeuz, fapyaz Bouxcuengh cijmiz gij vahgangj bak cienz mbouj miz sawcih geiqsij, raen miz《Lwnh Caux Biengz》, dienzbouj le gizhoengq cihsaw mizmingz fapyaz Bouxcuengh, hawj yenzgiu ndawbiengz saenqyiengj haiok diegdeih moq, daezhawj giekdaej vwnzyen moq.
Bonj saw gaeuq haenx mbouj miz daez,《Lwnh Caux Biengz》dwg bouxsij gaengawq bien daih’it daeuj daezmingz. Bonj saw neix dieg riuzcienz dwg Dasinh Yen Yaleiz Cinz Mingzcing seizgeiz Cin’anhfuj (seizneix youq Dwzbauj Yen) Yaleiz Dujcouh, dieg neix Vahcuengh gvihaeuj Vahcuengh vahdeihfueng baihnamz vahdoj Dwz(bauj) Cing(sih). “顿造忙”dwg vahyaem dangdieg, “顿”dwg lwnh、gangj; “造”dwg haicaux、dajcauh; “忙”hamz diegguenj、diegguek、lajbiengz doengh gij eiqsei neix. “顿造忙”eiqsei dwg “gij goj lwnh caux biengz”.
《Lwnh Caux Biengz》 dwg sawmo hakdoj Bouxcuengh ciuhgonq youq guh yizsiz okfaex goengsae aeu daeuj ciengq doeg. Guh laex okfaex dwg gij saehhung ciuhvunz, ndawbiengz Bouxcuengh soqlaiz gig yawjnaek.
Gij swzciengq 《Lwnh Caux Biengz》cujyau geiqsij Bouxcuengh caeuq gij vunz ciuhgonq haenx baenzlawz nyinhrox ngeixnaemj caeuq baenzlawz gwn youq, baijok Bouxcuengh ngeixnaemj seiqgyaiq dwg baenzlawz yiengh, gangj ok gij lizsij ndawbiengz fazcanj dieg Bouxcuengh, dwg gij yienghceij aen cidu hakdoj Bouxcuengh. Doenggvaq gij hozdung hakdoj guhlaex conzdungj yiemzrwd haenx daeuj ciengq gangj gij goekgaen minzcuz caeuq minzcuz senjdieg, yawjnaek yienh ok gij lizsij saehsaed vunz ciuhgonq Bouxcuengh henzguek cauhnieb、faenfung diegguenj、yawjnaek vwnzva haengj guh seng’eiq、caezcauh gyaranz, baengh neix daeuj son’gyauq vunzlaeng mbouj lumz gij goenglauz banlaux haicauh gieknieb caeuq henhoh henzguek andingh, lai rox nyinhdoengz guekgya caeuq gij eiqsik vwnzva, hamz miz gij vwnzva eiqngeih laegluemx.
Bonj saw neix dwg saw ndawbiengz saenqyiengj Bouxcuengh guh yizsiz seiz aeu yungh, saedsaeh dwg aen gojgaeq raez caux biengz Bouxcuengh, hamz miz gij ngeixnaemj caux biengz vunz ciuhgonq Bouxcuengh haicauh diendeih、cauh ok doenghyiengh、annda lajbiengz、dingh ok gak cungj laexsug gvigawj ndawbiengz, gyoebgyonj le gojfangz、gojgaeq、gofwen、caeqbaiq, miz gij yienghsiengq ndwenngoenz Mbanj- cuengh caeuq gij vwnzva daegsaek henzguek baihnamz noengznwd, dwg bonj saw mizmingz ndaej daibyauj sawgeq Sawndip Bouxcuengh ndeu.
Ngeih、Sawmo Bouxcuengh 《Dangz Baed》
Mbouj faen gienj, cek ndeu, 152 yieb. Mbouj rox coh bouxsij, Minzgoz Ngeihcib Ngeih Bi (1933 nienz) caubonj. Ceijsa, cangbwn, Sawndip cauloeg, sawmaeg. Ceksaw sang 28 lizmij, gvangq 24 lizmij, moix buenq yieb cib baiz, baiz 2 daengz 20 cih mbouj doxdoengz. Caubonj youq 2006 nienz daj Cungzcoj Si Lungzcouh Yen Ginhlungz Cin Banjciz Cunh sou ndaej, boux souyo yienzlaiz dwg Lij Ginhcwng bouxcienzswnj aendwngz yisuz Bouxcuengh, seizneix souyo youq Gvangjsih Bouxcuengh Swcigih Saujsu Minzcuz Gujciz Baujhu Yenzgiu Cunghsinh.
Bonj saw neix daj fatyienh daengz ciengjgouq soucomz lij miz aen goj ngutngeuj ndeu. 2006 nienz goekbi, 《Nanzgoz Caujbau》daeng aen siusik ndeu, naeuz boux yinhyozgyah mizmingz Bouxcuengh Fan Sihmuj youq Ginhlungz Cin aen mbanj saundei (couh dwg Banjciz Cunh) raen miz bouh “sawdien” ndeu, yinx daeuj haujlai vunz yawjnaek. Rox aen siusik neix, Gvangjsih Saujsu Minzcuz Gujciz Cingjlij Bangunghsiz (seizneix gaij guh Gvangjsih Bouxcuengh Swcigih Saujsu Minzcuz Gujciz Baujhu Yenzgiu Cunghsinh) cujyin Ouh Veihveih、bouxgaenriengz Veiz Yuzcu daj Namzningz naengh ci daengz Lungzcouh, Lungzcouh Yen siujyoz lauxsae Nungz Yuiginz buenxriengz daengz Banjciz Cunh ranz Lij Ginhcwng, raen daengz bonj saw gangj naeuz dwg “sawdien” haenx. Gizsaed bonj saw neix dwg sawmo ndawbiengz saenqyiengj Bouxcuengh riuzcienz youq diegdah Cojgyangh dieg henzguek, daengx bonj saw aeu Sawndip vahdeihfueng baihnamz Vahcuengh daeuj cauloeg, vunz rog dingzlai yawj mbouj rox, youh aenvih ciengqdoeg sawmo seiz yungh gij yozgi heuhguh “aendwngz” daeuj ndaek roq, vihneix heuhguh “sawdien”, hamz miz “bonj saw nanz yawj rox” “bonj saw aendwngz danz ciengq” song caengz eiqsei. Bouxdaeujcunz lwnh saefouh Lij Ginhcwng vihmaz daeuj gizneix, cingj de gien bonj saw neix bae guh baujhoh caeuq cingjleix yenzgiu, hawj engq lai vunz rox bonj saw neix, engq ndei bae cienzswnj vwnzva Bouxcuengh. Bouxlaux Lij Ginhcwng naeuz, neix dwg bonj saw daxgoeng de cienz hawj fuengzcug, mboujguenj baenzlawz cungj mbouj ndaej ciq hawj vunzrog. Raen bouxlaux seizhaenx mbouj doengzeiq, bouxdaeujcunz cijndei dauqbae gonq, caemhcaiq cingj de yo ndei sawmo. Buenq ndwen le, Ouh Veihveih、Veiz Yuzcu caiq baez damqcunz bouxlaux Lij Ginhcwng, caeuq de gangj baujhoh sawgeq miz maz eiqngeih, caiq baez cingj de gien ok sawmo. De yaemhywx gig nanz, doeklaeng doiq song boux neix naeuz: “Gou lijgaij gij hong sou, gou hix nyienh vih baujhoh cienzswnj minzcuz vwnzva ok di rengz ndeu. Hoeng gou lij yaek son lwgsae, gien saw okbae gou couh mbouj miz banhfap son dem lo!” Laxlawz dwg bouxlaux yousim gien okbae le mbouj miz saw yungh, mbouj miz banhfap cienzswnj gij dinfwngz de lo! Song mbiengj sikhaek doxyaeng, aeu sam ngoenz seizgan ciuq saw gaeuq yiengh gaeuq cauloeg bonj ndeu hawj de laebdaeb yungh, bouxlaux baenzneix cij doengzeiq gien saw. De daj ndaw rug dawz sawmo okdaeuj, sien goenggoeng gingqgingq baij bonj saw hwnj gwnz daizbaed bae, yienzhaeuh siu sam diuz yieng, gungjfwngz baiq sam baez, doeklaeng siujsim riri dawz saw roengzdaeuj naeuz: “Gou gaenq lwnh cojcoeng lo, gou dawz sawmo cojcienz gyau hawj guekgya baujhoh, mbouj dwg gai cojcoeng, sou dawz bae yaek baujguenj ndei ha!” “Sawdien” dajneix nab haeuj gij giva swcigih baujhoh sawgeq, ndaejdaengz baujhoh haemq ndei.
Bonj saw neix yienzlaiz mbouj miz daez, 《Dangz Baed》dwg bouxbien ciuq ndawbiengz sibgvenq cwngheuh caeuq gij neiyungz caubonj daeuj an. “Dangz” yienzlaiz dwg roenloh, youq neix dwg ndawbiengz guh yizsiz; “baed” dwg ndawbiengz Bouxcuengh diegdah Cojgyangh Guengjsae guh yizsiz gyoebgangj, boux cujciz yizsiz heuhguh “bouxbaed”, couh dwg goengmo. “Dangz Baed” eiqsei dwg sawmo ndawbiengz guh yizsiz.
Bonj saw neix neiyungz cujyau fanjyingj diegdah Cojgyangh ndawbiengz Bouxcuengh sam cungj fungsug: It dwg gij fungsug gouz va bauj va. Ndawbiengz Bouxcuengh nyinhnaeuz, lajbiengz moix boux lwgnyez cungj dwg “mujgaj”, couh dwg yahva guenj suen vamoq ndawde duj ndeu, gvanbaz ngamq baenzgya yaek gouz yahva soengq va caeux di seng lwg, miz lwg le lij gouz yahva bauj hawj lwg ndangcangq majhung, daj neix ndaej rox ndawbiengz Bouxcuengh baiqfug yahva. Ngeih dwg gij fungsug demliengz boujgyaeu. Ndawbiengz Bouxcuengh dwg hawj bouxlaux 61、73、85、97 bi guh yizsiz demliengz boujgyaeu, boujgyaeu ngoenz haenx bouxlwg caeuq caencik baengzyoux bouxlaux mboujguenj gyae’gyawj cungj daiq daeh haeuxhau ndeu daeuj, gya haeuxliengz roengz ndaw gang bae, eiqsei dwg dem fuk dem gyaeu, mingh raez gyaeu nanz. Sam dwg gij fungsug gyaep cai gouz fuk. Ndawbiengz Bouxcuengh bungz laeujcaz yaek guh yizsiz, gouz rumz swnh fwn gaeuq, vunzranz doihduz cungj bingzan, haeuxgwn rim cang. Bonj saw neix daihdaej dwg faenzcieng dawzyinh haj cih, daihgaiq 7000 lai baiz, bienfuk gig hung, cihsaw daegbied, vwnzyoz saekcaij noengznwd, doiq yenzgiu ndawbiengz saenqyiengj、vwnzyoz、yisuz Bouxcuengh daengj miz camgauj gyaciz.
Mboujguenj guh cungj yizsiz lawz, ciengqdoeg bonj saw neix seiz cungj aeu gij yozgi aendwngz Bouxcuengh gag miz haenx daeuj buenx ciengq, bouxciengq youq gwnz din venj roix doengzlingz ndeu, boux dog roxnaeuz lai boux buenx ndaek, sing dwngz rwenzru, doengzlingz goksad, ndaej gamjdoengh vunz. Ginggvaq yisuzgyah lai bi gaijndei caeuq gyagoeng, aendwngz guhbaenz le daj gaiqfap ndawbiengz coh yozgi conzdungj cienjbienq, aendwngz yisuz hix daj Lungzcouh Yen byaij coh aen daizheiq daengx guek caeuq rogguek. 2020 nienz 12 nyied, aendwngz yisuz Bouxcuengh haeujsenj buek daihhaj gaep guekgya feihvuzciz vwnzva yizcanj daibyaujsing mingzloeg.