第07版:vwnzva
3上一版  下一版4
 
五言壮歌如何押韵
版面导航     
3上一期  下一期4
新闻搜索:  
2024年12月11日 放大 缩小 默认        

五言壮歌如何押韵
——学习《Fwen Vujmingz武鸣壮歌》的几点心得
□ 罗 滔
 

近日,我翻出广西民族出版社1982年出版的《Fwen Vujmingz武鸣壮歌》,将书中的230多首各类传统壮族山歌反复吟诵,不仅加深了对新中国成立前壮族社会的认识,对壮族山歌如何押韵的问题也总结出几点心得。现把它写出来,与壮歌爱好者切磋交流。

一、壮歌的押韵:四句分两组,两组不同韵

壮、汉山歌都要押韵,但押韵方式不同:汉歌是押脚韵,壮歌是押腰脚韵。

每一首壮歌就是一首诗,以五言四句壮歌为例,所谓脚韵,是指诗句的第五个字要押韵;所谓腰韵,是指诗句的前三个字中有一个字要押韵。

押韵的方法是:一首四句,每句五个字,四句分两组押韵,第一第二句为一组,押脚腰韵;第二第三第四句为一组,二三句押脚韵,三四句押脚腰韵。

二、壮歌押韵的九种基本格式

根据两组韵的搭配,用12345标明押韵字在句中的位置,可以出现九种格式:

(一) 51551式

Go reih mbouj go naz,

Laj baz daeuj ciengx lwg;

Guh baenzbaenz mbouj dwg,

Ra vanj cuk mbouj miz.

无地又无田,野菜养儿郎;

干啥都不成,粥都无一碗。

(二) 51552式

Yamq din daeuj daengz neix,

Seiqcawq haeux langh va;

Mbouj dwg duh raeuz naz,

Raemxda gou gag rih.

迈步到田场,四处稻花扬;

不是我的田,眼泪暗流淌。

(三) 51553式

Naengh cix mbouj lumj vunz,

Ndwn cix mbouj lumj doih;

Nienzgeij cix lij oiq,

Bae guh hoiq ciengx vaiz.

坐着不如人,站着不如队;

虽还年纪小,去做奴放牛。

(四) 52551式

Gou ndaej haq mwngz beix,

Lwnh seiq mbouj doxceng;

Cibngeih nyied mbouj denz,

Gen demh gen hix raeuj.

我能嫁给哥,一世不相争;

腊月无被盖,肩垫肩暖身。

(五) 52552式

Youq boux mbiengj baih dah,

Lij gvaq mbouj miz giuz;

Yaek caeuq mwngz gangjriu,

Mbouj eu ndaej daengz baih.

人在河对面,想过没有桥;

想跟你说笑,声音传不到。

(六) 52553式

Seiqvunz diuz buh dog,

Byonj rog youh byonj ndaw;

Danghnaeuz yaek bae haw,

Caiq byonj ndaw doxok.

平生一件衣,翻外来做里;

如果要赶圩,再翻里做外。

(七) 53551式

Roeg gag duz gag mbin,

Gag guh sim gag rox;

Siengj caeuq mwngz byaij loh,

Rox mwngz coh bouxlawz.

一只鸟自飞,只知自己心;

想跟你同行,不知你的名。

(八) 53552式

Mwngz baema lola,

Gou ij hah hix nanz;

Diuz roen neix gapgangz,

Vunz nyangz mbouj eiqsei.

你要回家了,我也难阻碍;

这条路狭窄,遇人不光彩。

(九) 53553式

Ndaej aeu nuengx guh yah,

Cungj mbouj ndaq coenz haemz;

Guh saek gaiq mbouj baenz,

Da baez caengz cix sat.

能娶妹为妻,骂都无狠话;

事情做不好,看一眼就罢。

五言四句壮歌,要押两组韵,而且有腰韵和脚韵两种,这比汉歌只需押一组脚韵,难度更大。

三、壮歌的两种押韵方式

壮歌的押韵,看起来眼花缭乱,但归纳起来只有本韵自押和近韵通押两大类。

(一)本韵自押:由相同的韵母互押。如:

1. 单韵母自押

(1)i

Gvan gou iq hu iq,

Sim ndi sij baema;

Caeuq daeg nwngq guh baz,

Gwn raemxda guh donq.

(第一组i自押)

我夫小啊小,心不舍回去;

给那人做妻,吃眼泪度日。

(2)o

Dujfaiq youq gwnz go,

Naih doz cij ok sienq;

Seng mienh doiq seng mienh,

Naih lienh cij baenz doengz.

(第一组o自押)

棉花在树上,耐纺才成线;

生麺对生麺,耐炼才成筒。

(3)a

Gangj cix gangj saed sim,

Cingqging lauxsaed vah;

Gangj caen mbouj gangj gyaj,

Gaej bae naj yaeuh laeng.

(第二组a自押)

讲就讲实心,正经老实话;

讲真不讲假,别走后变脸。

(4)e

Nuengx biek beix baema,

Raemx da roengzveve;

Lumj vaiz lwg biek meh,

Sengjnge’nge mbouj dingz.

(第二组e自押)

妹别哥回家,眼泪落纷纷;

像小牛别母,哭咩咩不停。

2. 复韵母自押

(1)au

Ngeih nyied hai vadauz,

Rongh baenz ndau cibseiq;

Youq gwnz go cix maeq,

Ingj roengz deih cix hoengz.

(第一组au自押)

二月桃花开,如十四星星;

树上花也美,地下影也红。

(2)ai

Nuengx lumj duj vamai,

Cienz bi hai daihloh;

Dwggyaez youh dwgcoh,

Mbouj rox guhlawz lumz.

(第一组ai自押 )

妹像朵黄花,全年开路旁;

漂亮又活泼,叫我怎能忘?

(3)oi

Song raeuz nienz lij oiq,

Guhdoih haeuj sanhlimz

(ndoengfaex);

Miz sim caez miz sim,

Caen gim mbouj lau lienh.

(第一组oi自押 )

咱俩年纪小,结伴入山林;

两人一条心,真金不怕炼。

(4)iu

Caet cik baengz guh vaq,

Haj boux lwg caemh diuz;

Gyonjgyuj baenz roegciu,

Mbouj miz diuz doxrieg.

(第二组iu自押)

七尺布做裤,五个子同穿;

缝补像画眉,无一件洗换。

(5)wi

Hwnz ninz sam ndiu singj,

Raemxda gingj roengz swiz;

Rox beix gyaez naeuz ndwi,

Nuengx haetcwi hix siengj.

(第二组wi自押)

夜睡三回醒,眼泪落枕上;

不知哥有无,妹哈欠都想。

(6)ae

Faex dog nanz baenz giuz,

Ij lai diuz cij ndaej;

Sawq cam mwngz lu maex,

Baeq ndaej gvaq ciuh vunz.

(第二组ae自押)

单木难成桥,加一条才成;

试问你啰妹,如何过此生?

3. 鼻音韵自押

(1)ieng

Gou ngoenz siengj haemh siengj,

Mbouj rox yiengh lawz ndei;

Daengngoenz doek roengzbae,

Geij seiz ndaej ranzrongh.

(第一组ieng自押)

日想夜也想,不知怎么办?

太阳已落山,何时才天亮?

(2)wn

Nuengx daenj gyaep caj fwn,

Mwngz beixlwnz gaej heiq;

Vuengzdaeq naengh gim eij,

Mwngz gaej heiq mued ciuz.

(第一组wn自押)

妹戴笠等雨,哥你莫着急;

皇帝坐金椅,莫气水漫朝。

(3)an

Mwngz beix ij baema,

Nuengx siengj hah cix nanz;

Lumj baenz raemx diuqdan,

Song fwngz lanz mbouj dauq.

( 第二组an自押 )

阿哥要回家,妹想阻也难;

像那水跳滩,两手拦不回。

(4)aeng

Dap ruzfeiz gvaq haij,

Nanz ndaej vaij dauqlaeng;

Bienq mbaj ma comz daeng,

Mwngz siengj daengz gaej daej.

(第二组 aeng自押)

搭火船过海,难有回头路;

变飞蛾爬灯,你想到莫哭。

4. 塞声韵自押

(1)oeg

Ngoenz gvaq geij cien roeg,

Mbouj raen doek diuz bwn;

Gvaq daeuj geij bak vunz,

Mbouj raen mwngz aennaj.

(第一组oeg自押)

日过几千鸟,不见掉根毛;

过来几百人,不见妹来到。

(2)ek

Sam nyied duz roekfek,

Heuhdekdek gwnz rin;

Hinggau daengz cingmingz,

Aemq ringz bae capceij.

(第一组ek自押)

三月斑鸠鸟,石上叫“叠叠”;

告知清明到,带饭去扎纸。

(二)近韵通押 :由相近的韵母互押。

1. 复韵母通押

(1)aw\ou

Lij lw haeuxcuk saw,

Sien gueng mou gaxgonq;

Ngoenz gwn donq song donq,

Caemh lemxbongx(bik) guh hong.

(第一组aw\ou近音互押 )

还剩点稀粥,先拿去喂猪;

日吃一两顿,都逼去做工。

(2)ae\ei

Baez biek mwngz baema,

Raemxda roengzveivei;

Rumz ci gvaq byai faex,

Ngoenzlawz ndaej doxraen.

(第二组ae\ei近音互押 )

别你归家去,泪下如雨点;

风吹过树梢,何时能相见?

(3)aeu\aw

Fwn doek mbouj baenz raq,

Dauqfanj saj raen raeuz;

Ndit dak mbouj raen ngaeuz,

Caen hawj gou hoj siengj.

(第二组aeu\aw近音互押 )

雨下不成阵,路倒被洒滑;

日照不见影,真叫我苦想。

2. 鼻音韵通押

(1)am\an

Sawq cam mwngz dahsam,

Baenzlawz an cawjeiq;

Song boux raeuz ij neix,

Baenzlawz ngeix ciengcingz.

(第一组am\an长音互押,不分-m\-n尾音)

试问你三妹,如何拿主意?

咱二人在此,想好啥情形?

(2)an\ang

Hwnj fwj mbouj doek fwn,

Daengz gyang mbwn cix sanq;

Lwg mehmbwk sim langh,

Han beix le cix lumz.

(第二组 an\ang长音互押,不分-n\-ng尾音)

起云不下雨,到半空就散;

女孩子心野,答应我就忘。

(3)iem\ien

Beix niemh nuengx caemh niemh,

Baenz remx cienq gyang vaengz;

Mwngz maengx gou caemh maengx,

Lumj bya faengz raemx moq.

(第一组iem\ien长音互押,不分-m\-n尾音 )

哥思妹也念,像鱼转潭中;

你欢我也喜,像鱼爱新水。

(4)ung\um

Gouj nyied vabyaekmbungj,

Hai baenz cumh baenz caz;

Soucingz ndaej haeujma,

Caezgya cungj vuenheij.

(第一组ung\um短音互押,不分-ng-m尾音)

九月蕹菜花,成丛成束开;

收成拿回家,大家都喜爱。

(5)in\ing

Ngux nyied vahaeuxmaex,

Venj baenz ngaex doengzlingz;

Yied yawj yied miz yinx,

Rumz ci mbinfaenfaen.

(第二组in\ing短音互押,不分-n-ng尾音)

五月玉米花,像挂铜铃锥;

越看越有瘾,风吹纷纷飞。

(6)im、wn、in互押

Beix siengj nuengx cix siengj,

Hix ityiengh doengzsim;

Mwngz vut haeux mbouj gwn,

Gou lumz din mbouj swiq.

(第二组im、wn、in短音互押,不分-m\-n尾音)

哥想妹也想,都一样同心;

你丢碗不吃,我忘记洗脚。

3. 塞声韵通押

(1)og\ok

Cik fwngz ga dawh dog,

Sonj gokgok mbouj dawz;

Baez lwnh gaiq cingzyouz,

Mwngz dai gou cungj daej.

(第一组og\ok长音互押,不分高低调ok\og)

单手一根筷,夹不住东西;

如出这情由,你死我哭啼。

(2)oek\aep

Fwn yaek doek cix doek,

Dawz gyaep ok doulaeng;

Boh meh dounaj gyaeng,

Hai doulaeng daeuj cimh.

(第一组oek\aep短音互押,不分尾音-k\-p)

雨下一阵阵,拿笠出后门;

前门父母关,开后把你寻。

(3)ug\ut

Lij iq raeuz cix sug,

Mbouj nyienh vut beixgvai;

Lumj Sanbek Yingdaiz,

Daengz dai sim cij fug.

(第一组ug\ut短音互押,不分尾音-g-t,也不分高低调ut\ug)

从小咱就熟,不愿丢乖哥;

像山伯英台,到死心才服。

(4)ak\at\ag

Cibngeih nyied vamaenj,

Hai lumj ngaenz hausak;

Bi daengz byai hong sat,

Raeuz vaiqlag gvaq nienz.

(第二组ak\at\ag长音互押,不分-k-t-g尾音和高低调)

十二月李花,开得像白银;

做完年尾工,咱快乐过年。

(5)aeg\aek

Mwngz siengj gou cibfaen,

Mbouj ndaej baenz gou laeg;

Gwn caeuz caengz nip byaek,

Sim doq maeg daengz mwngz.

(第二组aeg\aek短音互押,不分高低调aek\aeg )

你想我十分,不比我的深;

吃饭未夹菜,心念你的名。

(6)iek\ued

Gou ndaej haq mwngz langz,

Cungj mbouj gyangz dungxiek;

Sam ngoenz caemh aen biek,

Aeu cax cued doxfaen.

(第二组 iek\ued长音互押,不分-y-d尾音和高低调)

我能嫁给你,都不喊肚饿;

三天一芋头,刀切开分吃。

(7)id\ig\wg

Ngeih nyied roegbaqba,

Ndij(riengz) naz bae ra cid;

Ginggau daengz gingcig,

Vaiz lwg baq(lau) cinfaen.

(第二组id\ig\wg短音互押,不分-d-g尾音)

二月八哥鸟,下田去找吃;

告知惊蛰到,牛仔怕春分。

从上面互押的例字看出近音互押的要求是比较宽松的,它只要求分长短音,尾音-m-n-ng和-p-t-k以及入声的高低调都没有限制。掌握了近音互押的规律,可以让我们比较容易找到押韵的字。

四、结语

壮歌押韵总结为十六句顺口溜:

壮歌唱壮音,句子要押韵。

四句分两组,两组不同韵。

押韵有两类,自押和通押。

自押韵相同,韵母都一样。

通押较宽松,只求韵相近。

不分-m-n-ng,不分-p-t-k,

高低可通押,长短要分清。

韵脚搭配好,声声都传情。

(罗滔,汉族,福建人,1934年生,1957年毕业于中央民族学院语文系壮语班。在广西壮文学校教书24年。1980年调回福建老家任教。现居厦门。)

 
 
 
   
   
   


版权所有 广西民族报

联系电话:0771-5528076 5559552
传真:0771-5528087 电子邮箱:gxmzbw@163.com
地址:广西南宁市桂春路16号 邮政编码:530028
 

关闭