Daj Dahsanh roxsoq le, Gosanhyauz——Nga Yauzcuz gyoengqde lij miz aen sibsug gaeuq ndeu, couh dwg danghnaeuz ndaw ranz miz geij daeg lwgsai, miz daeg ndeu ndaej haq daengz ranz mehmbwk, itbuen cungj dwg lwglunz okhaq. Daxboh Dahsanh bihaenx couh baenzneix haq hawj le daxmeh de. Gvanbaz ngamq baenzgya suenqveh saedceij daengzcog, gyoengqde daengz gwnz bo doiqnaj ranz bae hai fwz, ndaem geij cib moux faexsamoeg, caj Dahsanh ndaej ngeihcib bi, couh ndaej gai buek faex neix okbae, youq henz ranzlaux hwnq doengh laeuzfaex moq ndeu, gizyawz soengq hawj ranzcaen guh huqlaex.

Bihaenx Dahsanh lij saemxsax hag byaij roen, mbouj rox gyoengqde suenqveh gijmaz, caenh ndaej geiq bohmeh mwh lwnh gijde, gok da cungj daiq riunyumj dwk, yawjngonz faexsamoeg gwnz bo doiqnaj ranz heuswdswd, namhboengz ngamq boek haenx lij rangfwtfwt riengz rumz ci gvaqdaeuj. Gijneix cungj dwg diuz roengeq banlaux byaij sug ndeu: Baenzgya—ndaem faex—seng lwg—faex baenz—lwg hung—gai faex—hawj lwg baenz- gya……Daih riengz daih, gyaeuj dam rieng, soqlaiz mbouj bienq gvaq.

Dahsanh swnhleih dingh caen, hix ciuqseiz majhung. Dandog dwg bit cienz wngdang gai faex ngeihcib bi gonq couh suenq ndei haenx mbouj ciuqseiz daeuj. Dingqnaeuz bihaenx baihgwnz roengz vwnzgen, vihliux henhoh diegnamh, gij faex ndaw bya mbouj hawj seizbienh luenh raemj.

Ngoenzhaenx dingqnyi aen siusik neix le, daxboh Dahsanh bakcaem haujlai nanz, lumj vunzrin nei ngawh youq gizhaenx, ning cungj mbouj ning. Bingzseiz de guhhong baeg le, roxnaeuz ndaw sim miz saeh, couh dawz doengzienraemx dax- goeng soengq haenx okdaeuj cit geij doengz, hoeng daj daxmeh Dahsanh baenz bingh le, daxboh de caiq mbouj lawq gvaq doengzienraemx lo. De lau feih ienraemx cad mehyah baenz bingh haenx.

Ngoenzhaenx, de dawz doengzienraemx venj youq gwnz ciengz haenx roengzdaeuj, menhmenh cat, cigdaengz doengzien cat ndaej ronghsag. Dahsanh dingqnyi daxmeh lwnh, aen doengzien- raemx haenx dwg mwh daxboh ngamq haq gvaqdaeuj daxgoeng soengq hawj de, doengzien luenzrwd, raez lumj genfwngz lwgnyez nei, bak doengzien lumj bak vanj iq nei, doengzien caeuq daeuxien cungj nyumx caet gvaq, re non re dumz re dek. Daxmeh youq ndaw oenqfeiz ndwn hwnjdaeuj, yungh aen beuz buenq aen lwggyoux guh baenz haenx daek raemxndat ndaw dingjgu, ndingq roengz ndaw doengjfaex daxboh cienmonz yungh haenx bae. De cungj lau raemxndat daek mbouj gaeuq, daxboh swiq mbouj cwxcaih. Daxmeh naeuz, ndaw bya beij diegbingz liengz haujlai, mwh guhhong sup gij heiqcumx hix lai. Gyahwnj guhhong le ok hanh, danghnaeuz mbouj swiq heiqhanh gwnz ndang cengh bae, yungzheih baenz maz, maz rom lai le baiz mbouj okdaeuj couh yungzheih baenz bingh. Dahsanh naemj, gij bingh daxmeh gvaqlaeng baenz haenx itdingh dwg heiqcumx haeuj goet guhgvaiq.

Daxmeh bang daxboh diemj ien, daxboh ngaem gyaeuj cit dwk. “Dingqgangj miz ngaenzbouj lwi?”Daxmeh cam. “Miz ngaenzbouj hix mbouj gaeuq yungh ha, ranzlaux yaek coih, Dahsaeq baenzgya yaek hwnq ranz moq, sam boux lwgnyez lij yaek okbae doegsaw dem.”Daxboh han. Dahsaeq vah Gosanhyauz eiqsei dwg dah lwgdaih. Bouxhung doeng gawq sae coenz lwnh dwk. Haeuj hwnz lo, feiz yiengjbubbub, gyoengqde lijcaengz naemj daengz banhfap ndei.

Daxboh cit ienraemx daengz byonghhwnz. Ngoenz daihngeih, youq ndaw mok haet, aen cimozdoz daxboh dududu hai bae coh doiqnaj bya, de dwg bae ra bohmeh Vangz Gij doxyaeng saeh lo. Daengngoenz yaek roengz bya, daxboh cij daj ranz gyoengqde dauqma. Lwgda de hoengzhwd, gwnz naj hix miz di hoengz. Ngaem gyaeuj byaij gvaq henzndang Dahsanh, cigsoh haeuj ndaw rug bae, mbouj gangj saek coenz vah, hix mbouj yawj Dahsanh saek baez.

“Baenzlawz yiengh la?” Daxmeh cam.

“Ranzcaen mbouj nyienh doiq, lij ndaq gou donq ndeu.”

“Yienghneix gij saeh songde baenzlawz guh le? Dou seizneix caen dwg hwnq mbouj ndaej ranz.”

“Gyoengqde naeuz gaej simgip, Dahsaeq siengj doegsaw, couh caj de bizyez le caiq gangj lo. ”

Vangz Gij dwg youxsai Dahsanh. Gangj caen, Vangz Gij dwg bouxgvan caengz baenzgya bohmeh dingh hawj Dahsanh, gvaq mbouj geijlai nanz, daeg neix yaek haq gvaqdaeuj. Dahsanh yawj coh goengqbya doiqnaj, gizhaenx mokbya mumjgyumq, gwnz diegbingz miz aen ngaeuz myoxmwd ndeu ndwn dwk, lumjnaeuz de hix yawj Dahsanh.

Ndaw bya diegbingz noix, ranzhoh hix noix.Caenhmiz youq gwnz diegbingz cij ndaej hwnq ranz, gwnz bya gox lawz, danghnaeuz miz didi diegbingz, vunz ndaw bya cungj youq gizde guh ranz. Baenzneix le, mizmbangj ranz cij louz ndaej aen hongh iqet ndeu, mizmbangj youq doiqnaj ranz caenh ndaej doeng diuz roen gaebgeb ndeu, gaeuq boux vunz ndeu gvaq roen roxnaeuz aen cimozdoz ndeu ndaej gvaq couh baenz, giz hoengq wnq cungj aeu daeuj hwnq ranz, mboujnex mbouj gaeuq ranz vunz ndeu youq.

（1）

从山妹记事起，她们这一瑶族支系过山瑶仍保持着传统习俗，家里有多个儿子的，有一个可以嫁到女方家，一般都是小儿子出嫁。山妹父亲当年就这么嫁给了她母亲。新婚夫妇计划着未来的日子，他们把对面山坡上的空地开出来，种上几十亩杉树，计算着等山妹二十岁，刚好能把这批树卖出去，在老屋旁边盖一栋新木楼，其余的给亲家做聘礼。

当年还在蹒跚学步的山妹根本听不懂他们在盘算什么，只记得她爸妈说这些的时候，眼角都带着笑，看着对面山坡上那片泛着新绿的杉树，新翻的土泛着清新的泥香气，夹杂在山风里。这些都是祖辈们走熟了的老路子：结婚—种树—生娃—树成—娃大—卖树—给娃成家……一代又一代，周而复始，从来没有变过。

山妹顺利定亲，也如约长大。唯独没有赴约的，是那笔二十年前就算好了的该卖树得来的钱。听说那一年上头下了文件，为了保护环境，山里的树不准再随意砍了。

听到消息的那一天，山妹父亲陷入长久的沉默，像一尊石像呆在那里，一动不动。以往他干活累了，或是心里有事，就会拿出山妹爷爷送的水烟筒抽上一两斗烟，可自从山妹母亲生病以后，她父亲再也没有碰过水烟筒。他怕水烟味道呛到病中的妻子。

那一天，他取出挂在里屋墙上的水烟筒，慢慢擦拭着，直到把烟筒擦得锃亮。山妹听母亲说，那只水烟筒是父亲刚嫁过来时爷爷送给他的，圆柱形的烟筒有小孩手臂那么长，口子有小碗口那么大，烟筒和烟斗都用上好的光油漆过，防虫蚁防湿潮防爆裂。母亲在柴火燃出的烟雾里起身，用那半只老葫芦瓜壳做的瓢在鼎锅里舀热水，倒到父亲专用的那只大木桶里。她总是怕热水舀得不够，父亲洗得不舒服。母亲说，山里比平地沁凉许多，做工的时候吸进去的湿气也多。加上做了工出了汗，要是不把身上的汗气洗干净很容易积痧，痧积多了排不出来就容易生病。不管多热的天，母亲都不让收工回来的父亲去泡山溪水。她说山溪的湿寒之气会顺着汗路攻到人的骨头里，年轻的时候不觉得，到年纪大了，那些湿气就出来作怪了。山妹想，母亲后来的病一定是那些入骨的湿气在作怪。

母亲帮父亲点燃了一斗烟，父亲埋着头抽着。“听说会有补助？”母亲问。“那也不够啊，老屋子要修，噔细结婚要做新屋，他们三个还要出去读书咧。”父亲答。噔细是过山瑶话“大女儿”的意思。大人们有一句没一句地聊着。夜深了，柴火噼啪地响着，他们还没想到解决的办法。

父亲的水烟筒咕噜噜地响到了半夜。第二天，在清晨的雾中，父亲的摩托车突突突地往对面山去，他是找黄杞爸妈商量事情去了。日头快落岭时，父亲才从他们家回来。他眼睛红红的，脸也有些红。低着头从山妹身边走过，直接进到里屋，没说一句话，也没有看山妹一眼。

“怎么样了？”母亲问。

“亲家不愿退，还把我数落了一顿。”

“那他们的事哪样子办嘞？我们现在是真起不起房子。”

“他们说不急，噔细想读书，就给她读毕业再说嘛。”

黄杞是山妹的男朋友。确切地说，黄杞是父母给山妹定下的未婚夫，不久的将来，他是要嫁过来的。山妹下意识地朝山对面望去，山雾迷离的那边，有一个模糊的身影立在坪前，似乎也在看着山妹。

山里坪子少，人家也少。只有坪地上才能建房子，山上任何一个地方，只要有一点点坪地的，都被山里人用来建房子了。即便是这样，有的人家的房前还是没能留多大的前庭，有的甚至只能在屋前留一条小小的路，只要够一个人走路或者一辆摩托车来往就行，其余的空地都要用来建房，否则一家人不够住。