“Byawz rox gajlaeng ndaej gai gaen he roek maenz lai ne, caen dwg sied lo.” Mei Vanj ienqhoij bek ga, caeuq Si Mij gangj hojsik lai lo.

Seizcin 2023 nienz, Mei Vanj heuh Si Mij doxcaeuq ndaem hing, Si Mij lijcaengz siengj ndaem, Mei Vanj gag ndaem hing seiq haj bak gaen. Daengz ndwenit, ngoenzsinghgiz doekfwn nit he, Si Mij daj ndawsingz dauqma bang Mei Vanj ciemz hing. Daeggo Si Mij caemh dauqma bang guhhong sam ngoenz, yienzhaeuh couh bae laeu faex canh ngaenz lo. Yienzlaiz Si Mij nyinhnaeuz caet ngoenz ndaej ciemz liux, ceiq lai ciemz cib ngoenz, neix dwg ciuq gingniemh baeznaengz daeuj suenq, hoeng bineix mbouj doengz, yungh gij vah Mei Vanj gangj：“Gou roekcib lai bi lo, caengz raen gvaq gij hing bi lawz ndei gvaq bineix.”Ndaem hing ndaej lai, dangyienz ciemz engq nanz.

Daengz singhgiz roek, Ya Sinh haeuj ndaw bya. Beixsauj bae Gvangjdungh dajgoeng caemh dauqma bang lo. Ngoenzsinghgiz, Ya Sinh siengj ciep Si Mij bae ndawsingz, doeklaeng caengz gangj, aenvih de rox Si Mij yaek bang ciemz liux cij sim’onj, caenhndaej gag baema hwnjban gonq. Daengz singhgiz it, Si Mij gaenq ma ranz guhhong cib roek ngoenz lo, go’ngeih saujngeih caemh hai cibizgaj dauqma bang guhhong. Caezgya daj ndaw reih lueg bya daehyinh baenz daeh baenz daeh hing daengz roenmbanj suijniz, caiq coux rim ci he soengq hwnjbae, daeh liux gaenq banhaemh lo, youh rag dienhsienq rongh daeng ram hing haeuj ndaw yiuzhing dongdaeb baij ndei, guh sat le gaenq daengz banhaemh cib diemj lai.

Neix dwg baez vunz ceiq lai dauqma bang guhhong. Song ngoenz gonq, Ya Canj mbouj ma ranz geij baez caemh daengz ndaw reih bang ciemz hing, yienznaeuz cij ciemz liux diemj lai cung, hoeng dwg baez daih’it daeuj bang. Si Mij riu naeuz：“Launaeuz ndaw bya doek fwn lo.”Mei Vanj ngamq ciemz ndaej go hing hung he cuengq youq gwnz doem, lij baegfwdfwd, yaep ndeu caengz rox de siengj gangj gijmaz, ngiengx gyaeuj yawj gwnz mbwn naeuz：“Baenzlawz yaek doekfwn a.”Si Mij couh riu lo, Mei Vanj cij ngamq rox de dwg gangj gijmaz.

Mei Vanj gangj daengz gaxgonq de nyaengq dwk cienqlulu, miz mbat he hemq Ya Canj bang cuengq hing haeuj ndaw yiuzhing. Ya Canj han lo, hoeng de cigciep vut daengx daeh hing haeuj ndaw yiuzhing bae, couh deuz lo. Yienghneix vut, haujlai hing cungj vut sieng liux lo. Daj seizhaenx le, Mei Vanj mboujcaiq hemq de bang lo. Doenghbaez miz vunz gienq Mei Vanj lizvwnh. Mei Vanj naeuz：“Lizvwnh le gou bae gizlawz ne? ”Bouxwnq gangj：“Mwngz ndaej dauqcungz haq hawj lingh boux engq ndei ha?” Mei Vanj naeuz：“Dauqcungz ra couh ndaej ra daengz boux engq ndei ha?” Bouxwnq gangj：“Beij Ya Canj doiq mwngz ndei couh ndaej lo.” Mei Vanj naeuz：“Gou gizlawz cungj mbouj bae, neix dwg ranz gou, gou couh souj youq gizneix lo.”

Mei Vanj saenq, cijaeu de souj youq ndaw bya, souj ndei gan ranzlaeuz sam caengz youq byonghbya neix, ranz couh mbouj sanq. Mboujguenj dwg goenggvan, lwg caeuq lwgbawx, hixnaeuz laeqlan dahlan, siengj bae gizlawz couh bae. Gyoengqde cungj aeu dauqma. Dwg lwi? Bineix daeglwg hung lwgbawx hung、daeglwg ngeih lwgmbawx ngeih, lijmiz Ya Canj cungj ma ranz bang ciemz hing lo.

Si Mij naeuz：“Bineix ndaw rungh caen dwg mbouj doengz lo.”

Ya Sinh naeuz：“Mbouj dwg mbouj doengz.”De siengj naeuz neix dwg aenvih Mei Vanj hensouj cij baenz yienghneix.

Mei Vanj heuh Si Mij bimoq doxcaeuq ndaem hing. Si Mij naeuz bonjfaenh ndangdaej mbouj ndaej souh. Mei Vanj gangj de bau ndaem caeuq hohleix, Si Mij caenh dauqma bang ciemz hing couh ndaej lo, lij gangj：“Bonjcienz gyoengqraeuz gak ok dingz ndeu.”Si Mij daej riu mboujndaej, gangj：“Daengz seizde menh gangj lo.”

Banringz singhgiz ngeih, Ya Sinh hai ci haeuj ndawbya ciep Si Mij. Mei Vanj caeuxcaeux gaj gaeq ndei, heuh gyoengqde gwn haeuxringz menh baema. Ya Sinh gangjnaeuz banringzgvaq couh ganj mbouj gib hwnjban lo. Ya Sinh caeuq Si Mij riuj hwnj baenz doi aen biek、maenzhung、maenzfaex、nohlab, byaij ngeihcib lai mij roen daengz dieg dingz ci. Mei Vanj gyaep gvaqdaeuj, gak saek aen hoengzbau ndeu hawj Si Mij caeuq Ya Sinh. Si Mij naeuz：“Mbouj yungh hawj gou, hix caengz daengz ndwencieng.” Hoeng Mei Vanj lijdwg saek daengz ndaw fwngz gyoengqde. Ma daengz ndawsingz, Si Mij naeuz：“Meh gou vunzmwnh, ngoenzneix hawj gou aen hoengzbau baenz hung, miz baenz seiq bak maenz.”Ndaw hoengzbau Ya Sinh caemh miz bak maenz, de gangj：“Daxmeh vihmaz hawj gou hoengzbau a?” De caengz bang guh gijmaz hong, yienghneix fouz laizyouz sou hoengzbau, roxnyinh najnyaenq lai.

Si Mij gangjnaeuz：“Neix dwg cuknyienh raeuz gitleih hab’eiq ba.”Ya Sinh gangjnaeuz：“Cuk- nyienh daxmeh gitleih.”De ndawsim gouz, hohfuk doenghboux mehmbwk lumj Mei Vanj yienghneix hensouj youq ndaw bya Yauzcuz haenx ciuhvunz bingzan, cuknyienh gyoengqde bibi ndaem hing ndaej lai.（6 sat）

“谁知道后面卖到六元多一斤呢，真是亏死了。”妹晚后悔得直拍大腿，跟细米说了多次。

2023年春天，妹晚叫细米跟她一起种姜，细米还是坚持不种，妹晚自己种下四百五十斤姜种。到了11月，一个下过寒雨的周末，细米从城里回去帮妹晚拔姜。细米的大哥也回来帮了三天，然后又去帮人车木头挣钱了。原本细米以为一个星期可以拔完，大不了用十天，这是按以往的经验来算，可是今年不一样，用妹晚的话说：“我活了六十多年，从没见过哪年的姜有今年的好。”收成那么好，自然是要花更多时间的。

到了周六，亚深进山去。去广东打工的大嫂也回来帮忙了。周日，亚深想接细米回城去，最终开不了口，因为知道她肯定要帮忙到底的，只好自己先回去上班。到了周一，这已是细米回来帮忙的第十六天了，二哥二嫂也开了皮卡回来帮忙。大家把山谷下田里的姜一袋一袋搬到水泥村道上，再装满车运上去，运完天已全黑了，又拉了电线点着灯把姜扛进窖里码放好，忙完已到了晚上十点多钟。

这是最多人回来帮忙的一次。早两天，难得回家来的亚盏到姜田里帮了忙，虽然只拔了一个多小时，但已经是破天荒的事了。细米笑着说：“怕是拗天下雨了。”妹晚刚拔完一大株姜出来放到泥地上，气喘吁吁的，一时没反应过来，抬头看了看天：“哪里会下雨哩。”细米就笑了，妹晚这才明白过来。

妹晚说起她先前忙不过来的时候，有一次叫亚盏帮忙把姜存放到窖里。亚盏答应了，可是他直接把姜整袋整袋地丢下窖里去，就撒手不管了。这样丢下去，很多姜都砸碎了。从那时起，妹晚再也没有叫他帮过忙。曾有人劝过妹晚离婚。妹晚说：“离了婚我去哪里呢？”那人说：“你可以另外找个人再嫁了呀？”妹晚说：“另外找个男人就会好吗？”那人说：“比亚盏对你好就行了。”妹晚说：“我哪里都不去，这是我的家，我就守在这里了。”

妹晚坚信，只要她坚守在这山里，坚守着这个半山上三层小洋楼的家，那这个家就不会散。丈夫也好，儿子儿媳也好，孙子孙女也好，想去哪里就去吧。他们总有回来的时候。不是吗？今年大儿子大儿媳、二儿子二儿媳，还有亚盏都回来帮忙拔姜了。

细米说：“今年真是拗天了。”

亚深说：“这不是拗天。”他想说这是妹晚坚守的结果。

妹晚叫细米明年跟她一起种姜。细米说自己的身体吃不消。妹晚说她包种和护理，细米回来帮忙拔姜就可以了，还说：“银纸我一半，你一半。”细米哭笑不得，说：“到时再说吧。”

周二中午，亚深开车进山去接细米。妹晚清早就杀好了土鸡，叫他们吃了午饭再回。亚深说下午要上班，时间赶不及了。亚深和细米提着一大堆芋头、大薯、木薯、腊肉什么的，步行二十多米路到停车的地方。妹晚追了上来，塞给细米和亚深各一个红包。细米说：“不用给的，这又不是过年什么的。”但妹晚还是坚持塞给他们。回到城里，细米说：“阿妈真傻啊，平日里给我这么大红包，四百元呢。”亚深的红包也有一百元，说：“阿妈为什么要给我红包？”他什么都没有帮忙，平白无故收她红包，觉得有些不好意思。

细米说：“这是祝愿我们大吉大利吧。”亚深说：“祝愿阿妈吉祥。”他在心里默默地祈祷，祝福那些像妹晚一样坚守在瑶山里的女性们一生平安，祝愿她们的姜山年年丰收。

（ 原载《广西文学》，原标题《打姜山的女人》 作者：冯昱 翻译：卢晓媚）