Youq ndawsim song mehlwg neix, eu fwen coengzlaiz cungj mbouj dwg saeh cingqging, hoeng dauq dwg gij saeh ceiq youqgaenj Ya Canj. Cawzliux geij ngoenz gvaq cieng haenx, Ya Canj ngoenzlawz youq ranz cungj gangj mbouj dingh. Mei Vanj gaenq gvenq de mbouj youq ranz lo.

“De mbouj ma ranz cix ndei, yienghhaenx daxmeh ngaiz de ndaq noix di.”Si Mij gangjnaeuz.

Ya Canj mboujlwnh dwg youq gwnz bya, roxnaeuz youq gwnz faex batgak、laeuzdingj、yangzdaiz、ndawranz, mboujguenj youq gizlawz, cij aeu siengj ciengq couh ciengq, coengzlaiz mbouj goq daengz bouxwnq, lij ciengzseiz ingj baenz sibinz fat hwnj gwnz doujyinh、baengzyouxgien caeuq ndaw ginz veizsin, miz haujlai bouxgyaez diemj haenh. De youq baihrog eu fwen, Mei Vanj mbouj dingqnyi cix simdingh. Doengxngoenz Ya Canj youq ndawranz eu fwen, Mei Vanj ok rog guhhong mbouj dingqnyi. Hoeng banhaemh song boux caemh congz ninz, Ya Canj caeuq doengh boux mehmbwk ndaw veizsin doiq fwen daengz doengxhwnz, couh cauz de yietnaiq lo, ngoenz daihngeih de lij yaek hwnq caeux bae guhhong. Mei Vanj hujheiq hix simnyap, hoeng dan ndaej nyaenx hoz nyaenx heiq mbouj doxceng, doeklaeng saedcaih souh mbouj ndaej, cij buen haeuj ndaw fungh dahlan ninz.

Ya Canj ngoenznaengz cungj youq baihrog, ciengzseiz daengz gwnz bya ra hong guh, bang vunz vat gumz、ndaem faex, guh hong ciemz nywj、lumx namh gomiuz faexsamoeg、faexnganqciq, guhhong ngoenz ndeu ndaej miz bak he daengz bak haj maenz. Nienzgeq le, de couh mbouj guh doengh yiengh hong sinhoj youh yungyiemj lumjnaeuz raemj faex lo. Daj mboengq haeuj seizdoeng daengz bimoq haicin, Ya Canj guh goengsae haidaeuz nyaengq hwnjdaeuj, haujlai vunz cingj de bae caeqbaiq cojcoeng、hoiznyienh saenzsien、son minzsug、coemh ceij wngqcingz, mbangjseiz caemh miz vunz cingj de bae“gaqgiuz”、caeqbaiq vasaenz、gungq buiz baujyouh, doengh gijneix cungj dwg gij fungsug conzdungj Yauzcuz Gvaqbya. Ya Canj guh doengh gij hong neix, cawzliux ndaej bak he song bak maenz le, lij ndaej daiq ma doengh yiengh nohgyaeujmou、noh gamou、gaeqlix、gaeqdumq. Si Mij naeuz de daj lij iq ngoenzngoenz cungj miz noh gwn.

Gij ngaenz Ya Canj coengzlaiz mbouj hawj Mei Vanj, hix mbouj hawj vunzranz. “Bouxsai ranz neix baengh mbouj ndaej, cungj dwg baengh daxmeh cij miz gwn miz daenj, ngoenzlawz mbouj miz daxmeh, ranz hix mbouj baenz ranz lo.”Si Mij gangj naeuz.

Ngeih

“Gou dan miz gaiq reih ndaem hing ndaej hawj mwngz lo.”

Ya Sinh rox coenzvah Si Mij dwg gangjriu, hix mbouj dwg gangjriu. De buekmingh doegsaw buet ok Mbanjyauz, roengzrengz lai bi cungj suenq youq ndawsingz anranz youqdingh, mbouj siengj caiq dauq daengz ndawbya, yungh mbouj daengz gaiq reih ndaem hing neix. Doengh yienghneix Si Mij cungj rox. Hoeng Si Mij mbouj doengz, de lizvwnh le gag ma ranzdaiq, reihnaz doiq de daeuj gangj gig youqgaenj. Hoeng ndaw ranzdaiq dan louz sam gaiq reih ndaem batgak mbouj gvangq hawj de.

Ya Sinh ngiengx gyaeuj hwnjdaeuj, yungh genbuh swk gij raemxhanh gwnz naj. De raen daengz dangqnaj lumjnaeuz mbouj dwg song mehlwg, dauq lumj song duz duznonraih hungloet, cingq aemq ranz menhmenh noddoengh——Gyoengqde gungjhwet, youh doz youh aemq aen daehnaengngwz bongz- bwdbwd ndeu, yienghceij lumj saehaexma nei menhmenh ruenz.

Ndik hanh daengz gwnz doem, Ya Sinh faen mbouj ok dwg gij hanh byawz. De ngaem gyaeuj roengzma, Si Mij youq dangqnaj gyae mij ndeu, song cik ga couhlumj couq rim gangdiet roxnaeuz suijniz nei, daenj doiq haizgaijfang youh vaih youh gaeuq haenx, moix byaij yamq he cungj naekcaem hix numqnat.

Yienghceij neix baenzlawz lumj yamqdin dahsau？Lij angjak angjmaenh dauqma ndaem hing?

Ya Sinh iet fwngz okbae, siengj dakdawz aidin Si Mij, hoeng roxnyinh yienghhaenx mboujdan mboujndaej bang de, aiqnaeuz hawj de ndwn mbouj bingz le deng laemx, gangj mbouj baenz lienz vunz daiq daeh daj luengq faexsamoeg gingjfonj roengz lajndoi bae.

Reihndoi Byasihsanh vihmaz baenz lingq ne？Youq diegcoj de Dunghsanh caemh dwg diegndoi, dauq beij gizneix bingzswnh lai lo. Hoeng diegcoj de reih noix diegndoeng noix, caengz miz ranz lawz lumj vunz Sihsanh yienghneix miz ndoengbatgak baenz gvangq, hix mbouj miz vunz ndaem hingndip gai. Vunz Dunghsanh dan ndaej hwnj ndawsingz ra hong guh, roxnaeuz daengz gwnz bya Gvangjdungh、Gyanghsih gvej sou iengcoengz, engq lai vunz couh baedauq youq gwnz bya dieggyaugyaiq sam aen sengjgih Gvangjsih Gvangjdungh Huznanz ra hong guh.

Ya Sinh youh ngiengx gyaeuj yawj Mei Vanj caeuq Si Mij gig dwgrengz byaij youq dangqnaj, ndawsim couh lumj duzmoed haeb, baihlaeng aemq daeh bwnh naek dangqmaz hawj de diemheiq mbouj swnh.

“Hoj aemq couh cuengq youq gizhaenx ndaej lo.”Si Mij nyeux gyaeuj yawj de.

“Ndaej aemq a, mwngz gaej yousim.”Ya Sinh gangjnaeuz.

“Mbouj yungh mwngz bang, mwngz guh mbouj gvenq hongnaek.”Mei Vanj gangjnaeuz.

Mboujnanz gonq, Ya Canj hawj Ya Sinh cingj daxboh de daeuj vih de caeuq Si Mij “gangj caen- gya”(aen laex dinghcaen Yauzcuz Gvaqbya) lo, Ya Sinh couh haidaeuz gaenriengz Si Mij heuh Mei Vanj baenz daxmeh. Ya Sinh ndaej daiq Si Mij daengz ndawsingz gvaq saedceij lo, hoeng Mei Vanj caeuq daxmeh binghdai de doxdoengz, ciuhvunz cijndaej souj youq ndoengbya ndawlueg neix.

（3）

在母女俩的眼里，唱歌从来就不是什么正事，但这是亚盏生命中最重要的一件事。除过年那几天，亚盏在家的日子是从来不确定的。妹晚早已习惯了这个家里没有他了。

“他不回来还好，那样阿妈还少挨一些骂。”细米说。

亚盏无论是在山上，在八角树上，在楼顶，在阳台，在房里，还是在其他什么地方，只要想唱就唱，从来不会顾及什么人，还经常录成视频发到抖音上、朋友圈和微信群里，收获许多粉丝和点赞。他在外面唱歌，妹晚耳不闻为静。他白天在家里唱歌，她出去做工听不到。但是晚上两个人躺在同一张床上，他在微信和那些女人对唱到半夜，就严重影响到她休息了，第二天她还得早早起来做工。妹晚愤怒无比烦躁不已却只能忍气吞声，后来实在经不起他的吵，这才搬到孙女的房间去睡了。

亚盏大多数日子都在外面，经常打一些山工，到各处山上帮人挖坑、种树，给杉树、速生桉的幼林除草、壅肥，每做一天就有一百到一百五十元钱。年纪上来了，砍树那样辛苦又危险的山工他是不做的。从入冬到来年开春这段时间，作为师翁的亚盏开始繁忙起来，很多人家请他去尚家先、报年、耍年、烧春纸，平日里也不时有人请他去“架桥”、赊花神、壅花根，这都是些过山瑶传统的风俗仪式。亚盏做这些，除收获一两百元的红包外，还会带猪头、猪腿、活鸡、熟鸡等回来。细米说她从小倒是不缺肉吃。

亚盏的收入从来是不给妹晚的，也不给家人。“这个家的男人是靠不住的，全都是靠阿妈撑起来，哪天要是没有了她，家也就不成家了。”细米说。

二

“我能给你的，就只有这一片姜山了。”

亚深知道细米这句话既是开玩笑，又不是开玩笑。他拼命读书从瑶山跑出去，经过多年努力终于在城里安家落户，并不想再跑回山里，并不需要种植一片姜山。这点细米是很清楚的。可是细米不同，作为一个离婚后只身回到娘家来的女人，土地对她是极其重要的。只是娘家留给她的只有三片不宽的八角林。

亚深微微抬起头来，用衣袖擦一把脸上的汗水。他看到走在前头的已不再是两个女人，而是两只巨大的爬虫，正背着房子缓缓往上挪动——她们都弓着身，半驮半背着一只鼓鼓囊囊的蛇皮袋，那形状和速度实在太像蜗牛。

有汗珠滴落到泥土的声音，亚深分不清是两个女人的还是自己的。他低下脸去，前面一米远的地方细米的双腿像是铸满钢铁或水泥似的，那双破旧的解放鞋每抬一步都是那样沉重而缓慢。

这哪像是一个年轻女人的步子？还逞什么能回来种姜呢？

亚深伸出手去，恨不得托一下细米的脚底，但意识到那样非但帮不了她，还会使她失去平衡而摔倒，弄不好就会连人带袋从杉树林的空隙间滚落到坡底下去。

这西山的坡地怎么这么陡呢？在他老家东山也是坡地，却比这平缓得多。只是他老家地少山场少，没有谁家像西山人这样拥有大片的八角林，也没有人种植生姜来卖。东山人只能去城里打工，或是到广东、江西的山区采割松脂，更多人则是辗转在这桂粤湘三省区交界处的各个山头上打山工。

亚深又抬头看走在前面艰难行走的妹晚和细米，心里像是被蚂蚁咬了一下，背上那包肥料压得他有些喘不过气来。

“背不了就放在那里吧。”细米回过头来望着他。

“背得了的，你不用担心。”亚深说。

“不用你帮的，你没做惯苦工哩。”妹晚说。

不久前，亚盏让亚深请老父亲前来为他和细米“讲亲家”（过山瑶定亲仪式）了，亚深就开始跟着细米叫妹晚做阿妈。亚深可以带细米去城里生活了，可是妹晚和她那已经病逝的阿妈一样，一辈子只能守在这深深的大山里。