Youq gizneix, hix miz cungj sibgvenq yaezrwix guhsang daihbanh、begsaeh gaj vaiz lailai、guhsang seizgan raez、caeux baenzgya caeux senglwg、cienzlaex lai daengj, doengh gij neix lumj diuz gazgyok youq gwnz ndang gyoengqvunz, daihgya cungj haemz dangqmaz, mboujgvaq mbouj miz vunz gamj bae cungbyoengq, aenvih doengh gij neix cungj dwg gij laex ciuhgeq cienz roengzdaeuj haenx, vunz ciuh youh ciuh cungj yienghneix souh dwk, caemhcaiq doxbeij bae guh, yied yienj yied haenq. 2021 nienz seizhah, miz yenveij、yen cwngfuj ciuheuh, yanghfungh vwnzmingz gensez gvihaeuj gij lwnhsaeh youqgaenj ngoenznaengz bae, doeklaeng miz vunz ndwn okdaeuj, roq byoengq caengz byuk neix lo.

Lauxsae dou hix gyahaeuj daengz gaijbienq fungsug sibgvenq gienqyinx gunghcozdui ndawde bae. Gou caeuq doengzsaeh itheij, baez youh baez bae daengz gaiq dieg Mbanjmyauz Sang- liengzcingj.

Daxbuz Siujyi gaenq ndaej 90 lai bi lo, cib bi neix daeuj, de itcig caeuq guenqyw guhdoih, aenvih miz daxboh Siujyi cingsim ciuqgoq, vunz yienznaeuz bingh dwk najndaem, dauqfanj hix mbouj miz maz gazngaih hung. Hoeng dauqdaej dwg boux vunz 90 lai bi lo, lumj gij feizlab ndaw rumz, seizseiz cungj aiq deng ci ndaep bae. Doek geij ciengz fwn le, de youh baenz bingh ninz youq gwnz mbonq hwnq mbouj ndaej lo.

Baeznaengz raen daxboh Siujyi, de cungj dwg gij yienghceij simfouz dangqmaz, dou rox de simfanz gijmaz.

Hong gaijbienq fungsug sibgvenq daj seizhah daengz seizcou, yienznaeuz gunnanz lai raixcaix, hoeng cwngzyau hix baez di baez di loh okdaeuj lo, miz yenveij、yen cwngfuj daihlig doidoengh le, dangjyenz ganbu caenndang guh, doengh gij gvigawj gaeuqgeq gaengjbanj haenx dauqdaej deng dub byoengq lo, caemhcaiq yied dek yied hung. Couh youq mboengqgonq, miz boux dangjcihbu suhgi aen mbanj ndeu daxmeh de gvaqseiq, de daiqdaeuz genjdanh banh begsaeh, ciengz begsaeh haenx, couh gaj duz mou ndeu、duz vaiz ndeu, cienzbouh haicei mbouj daengz sam fanh maenz ngaenz. yienghneix ningdoengh bouxwnq lo, dou roxyiuj, aen gyogranz haenx caencik lai, danghnaeuz ciuq gij fungsug Myauzcuz daeuj banh, ciengz begsaeh haenx, ceiq noix ndaej gaj ngeihcib lai duz vaiz, caiq gya geij cib duz mou、yiengz、bitgaeq, lij yaek cingj aen doih bouxdauh、betyinh(loxlez) boqhauh geij ngoenz geij hwnz, cienzyungh noix mbouj ndaej cib geij ngeihcib fanh maenz.

Daxboh Siujyi hix yawjraen gij vunz seiqhenz cingqcaih gaijbienq, hoeng de dwg lwg hauqswnh ndeu, siengj daengz daxmeh sinhoj baenz ciuhvunz, caj de dai bae, lij dwg siengj ciuq conzdungj fungsug, ndeindei banh ciengz ndeu. Boux vunzlaux miz goujcib bi doxhwnj haenx dai bae, gvihaeuj bouxlaux youq ranz swyenz dai, dwg“begsaeh angq”, lwglan aeu raek hauqhoengz, begsaeh aeu nauhyied ,mbouj gaj geij duz vaiz baenzlawz ndaej ne. Doenghbaez swnghhoz hoj, haeux cungj gwn mbouj imq, miz bouxhek daeuj, mbouj hix ciuqyiengh ciq noh ciq laeuj dakdaih ma? Seizneix swnghhoz ndei lo, yienznaeuz gaj geij duz vaiz lij dwgrengz lai, hoeng siengj caenh banhfap ciq, cungj dwg ciq ndaej daeuj.

Dou rox gij siengjfap daxboh Siujyi, bae ranz de geij baez lo, caeuq de gangj gij saeh gaijbienq fungsug gaeuq haenx, gangj daengz gij dajsuenq daxbuz Siujyi baenz bak bi gvaqlaeng, de youh lumj haujlai bi gaxgonq yienghhaenx, dawz aen doengzienraemx hwnjdaeuj, ngaem gyaeuj gulu gulu sup dwk, baenz byonghngoenz mbouj gangjvah. Giz dieghoengq bakdou ranz de, doi dong benjfeiq daj muzcaiz gyahgunghcangj rag ma haenx, go faexnanh、faexcoengz bag gvaq le gij feihdauh de gienj haeuj ndaw hoengheiq bae. Gij naeng benj hung iq、na mbang、raez dinj mbouj doxdoengz haenx, deng de gawq baenz donh buenq mij baedauq, cingjcingj caezcaez dong youq laj yiemhranz. Gijhaenx dwg aeu daeuj dangq fwnz coemh, lauheiq dwg caj daxbuz Siujyi ndaej bak bi le banh begsaeh yungh ba.

Caiq bae ranz daxboh Siujyi, dou heuh Yangz lauxsae doxcaez bae, de duiyouh lo, youq yienhsingz ndaw ranz daeglwg, ndaejnyi dou yaek bae Sangliengzcingj dungyenz daxboh Siujyi, de gig simsangj dwk dapwngq lo. Yangz lauxsae naeuz, daxboh Siujyi beizheiq miz di gaengq, hoeng dwg boux vunz saedcaih ndeu, hix dwg daeg lwg hauqswnh ndaw mbanj mizmingz ndeu, dauhleix gangj ndaej doeng, de couh siengj ndaej doeng.

Dou youh naengh youq bakdou ranz daxboh Siujyi, gij benjfeiq laj yiemhranz lij cingjcingj caezcaez doi youq gizhaenx, mboujgvaq dwg gij feihdauh ndaw hoengheiq mbouj baenzlai noengz lo. Daxboh Siujyi dawz doengzienraemx ndenq hawj Yangz lauxsae, Yangz lauxsae ciep gvaqdaeuj, ngaem gyaeuj gulu gulu sup geij gaemz, yienzhaeuh cij naeuz:“Bak sienh hauq guh gonq, mwngz siengj ciuq gij fungsug ciuhlaux daeuj banhsaeh, dwg vihliux hauqswnh bouxlaux. Hoeng, lij lix seiz ciuqgoq ndei bouxlaux cij dwg hauqswnh caencingq, danghnaeuz bingzseiz doiq bouxlaux mbouj ndei, gvaqseiq le banh begsaeh caiq miznaj, bouxwnq doengzyiengh youq baihlaeng ndaq mwngz、lwnh mwngz. Mwngz doiq bouxlaux gig hauqswnh, baenzlai bi lo, caezgya cungj yawj ndaej raen. Caiq gangj lo, daxbuz Siujyi hix mbouj maqmuengh mwngz vihliux gij saehlaeng de, hawj ndaw ranz bienq gungz bae.”

Daxboh Siujyi ngaem gyaeuj mbouj gangjvah. Yangz lauxsae da yawj coh dong benjfeiq haenx, riengzlaeng naeuz:“Gaj duz vaiz ndeu aeu sai bae song fanh maenz ngaenz baedauq, caiqlix ngoenzneix caencik ranz mwngz gaj duz vaiz ndeu, gvaqlaeng mwngz couh yaek deng boiz duz vaiz he, ranz mwngz ngamq duet gungz, lij mbouj suenq fouqmiz, aeu boiz baenzlai vaiz, dwgrengz lai lo. Begsaeh genjbanh ndaej gemjmbaeu diuz rap ginghci ranz mwngz caeuq ranz dahnuengx mwngz.”

（3）

与此同时，也存在着重殓厚葬大操大办、丧事宰牛过多、治丧时间过长、早婚早育、彩礼过高等陋习，这些像一道道枷锁，沉甸甸地锁压在人们身上心上，大家都苦不堪言，只是没人敢去冲破，因为这些都是老祖宗传下来的古礼，一辈辈人都这么承受着，并且互相攀比，愈演愈烈。2021年夏天，在县委、县政府的领导下，乡风文明建设纳入重要议事日程，终于有人站出来，敲破这层坚硬的壳了。

我们老师也加入到移风易俗劝导工作队里。我和同事一起，又一次次去到上凉井苗寨。

小玉的奶奶已经九十多岁了，这十来年里，她一直与药罐子为伍，因为有小玉父亲精心照料，人虽然病恹恹的，倒也没什么大碍。可毕竟是九十多岁的人了，像风里的烛火，随时都有被吹熄的可能。落了几场秋雨后，她又病得卧床不起了。

每次见到小玉父亲，他都是心事重重的样子，我们都知道他的烦恼。移风易俗工作从夏天到秋天，虽然困难重重，但成效也一点一点显露出来了，在县委、县政府的强力推动下，党员干部以身作则，那些顽固的陈规陋习终于被砸出了口子，并且越裂越大。就在不久前，有一个村的党支部书记的母亲过世，他带头丧事简办，那场白事，仅杀了一头猪、一头牛，总开销不到三万元。这是很令人触动的，要知道，那家人亲戚多，若按苗族传统风俗办，那一场白事，至少得宰二十多头牛，外加几十头猪、羊、鸡鸭，还要请道公、八音（唢呐）队吹吹打打几天几夜，花费十几二十万元是少不了的。

小玉父亲也看到了周围的人在改变，可他是个孝子，想着老母亲辛苦一辈子，等她仙去，还是想按传统习俗，好好操办一场。九十岁以上的老人过世，属于寿终正寝，是“喜丧”，儿孙要戴红孝，丧事要热闹，不杀上几头牛怎么行呢。过去生活苦，饭都吃不饱，有客人来，不也照样借肉借酒招待吗？现在生活好了，虽然杀几头牛负担很重，但想方设法借，总是能借得来的。

我们知道小玉父亲的想法，上他家好几次了，跟他说移风易俗的事，说到小玉奶奶百年之后的打算，他又像很多年前那样，拿起水烟筒，埋头咕噜咕噜地抽，老半天不说话。他家门前的空地上，堆放着一大堆从木材加工厂拉来的废板皮，桉树、松树剖开后的味道弥漫在空气里。那些大小、厚薄、长短不一的板皮，被他锯成半米左右一节，整整齐齐码堆在屋檐下。那些是拿来当柴火烧的，也许是备着等小玉奶奶百年之后办丧事用吧。

再次上小玉父亲家，我们叫上了杨老师，他退休了，住在县城儿子家里，见我们说去上凉井动员小玉父亲，他很爽快地答应了。杨老师说，小玉父亲脾气有些倔，但是个实在人，也是村里有名的孝子，把道理讲通，他会想得通的。

我们又坐到小玉父亲家门前，屋檐下的废木板仍然整整齐齐地码堆在那里，只是空气里的味道没那么浓了。小玉父亲把水烟筒递给杨老师，杨老师接过来，低头咕噜咕噜地抽上几口，然后才说：“百善孝为先，你想按原来的老风俗来办事，是为了孝顺老人。但是，生前把老人照顾好才是真正的孝顺，如果平时对老人不好，过世后丧事办得再风光，人家也同样戳脊梁骨的。你对老人很孝顺，这么多年了，大家伙都看在眼里。再说了，小玉奶奶也不希望你为了她的后事，把家里搞穷的。”

小玉父亲低头不说话。杨老师眼睛看向那堆废木板，接着说：“杀一头牛要花两万元左右，而且今天你家亲戚杀一头牛，以后你就要挨还一头牛，你家刚刚脱贫，还不算太富裕，要还那么多头牛，压力是很大的。丧事简办可以大大减轻你家和你妹她们家的经济负担。”