It
Gou haici haeuj Mbanjnazham bae. Ngoenzneix daegnaxbiuj gou coux lwgbawx, daengq bae gwn laeuj, hawj gou youh dauq ndaej haeuj Mbanj- nazham bae cet baez ndeu. Mboengq- gonq binghraq gyuek biengz, cwngfuj gimq mbouj hawj guh gij hozdung hung vunzlai doxcomz. Caenhguenj guek raeuz dingj binghraq aeu ndaej hingz lo, baihgwnz lij heuh vunzlai raeuz seizseiz singjgaeh gaej cuengq- soeng, fuengzre binghraq fanjdanz. Daegnaxbiuj suenq dwg dingq vah cwngfuj, ciengz laeuj neix mbouj guh hung, ngamq an geij daiz guh aen yaqswq de.
Neix dwg gou baez daihsam bae Mbanjnazham. Baez daih’it bae Mbanjnazham, dwg mwh lij iq baema laeng goengdanax youq aen singgeiz ndeu. Mwhde Mbanjnazham ngamq dwg byoz iqetet ndeu, song lad cungj mbouj daengz cib aen ranz, daengx mbanj couh caenh gyog vunz singq Moz de.
“Dauqcungz cunz dieggaeuq, baenq gyaeuj yawj seiqhenz, gingjsaek sug youh seng, cengdi nyinh mbouj ok. Ndoi lij ndoi gaxgonq, ciuqgaeuq homh doenghnaz, mbouj reih’oij reihgva, ndoengfaex nanoeknoek.” Mbanjnazham gyawj haw, daj gwnzhaw vaehvaeh haici haeujbae. Diuz rij ndij henz roen haenx miz aen ngaeugei ndeu vat namh humhum, geij aen cihaeuhdoi daeh sa daeh rin haeuj- haeuj okok, gyoengqde aiq dwg cingq ceihleix diuz rij, yaek hawj gij raemxrij deng uq lai bi neix dauq ndaej bienq saw bienq seuq lumj mwh ciuhgonq. Doengh naz bangxrij yuenz mbaekmbaek naz iqiq haenx gaenq gyaeb baenz mbaek gvangqyum, ndawnaz gomiuz laepdieg mwncup, mbouj miz saek gorum saek govaeng, hix mbouj raen saek boux vunz ndai naz, geij cumh faexndoek bienrij haenx roeg heuh cici cetcet. Haenznaz mbouj rox byawz mbouj siujsim deng doek fed sozliu baucang ywgajnywj ndeu, o, seizneix vunz cungj yungh ywgajnywj, lij miz byawz bae ndai naz dem? Gou gamj gangj, gij cingzgingj “ndai naz daengz banringz, hanh ndik rim lajnamh” doenghbaez haenx ra mbouj dauq lo. Diuzroen song mbiengj gij reih gwnz bo’ndoi gaxgonq ndaem baenz benq oij baenz benq maenzfaex baenz biengh lwggva lwgduh haenx gaenq bienqbaenz liux baenz ndoeng- faex loegyauyau deihdwddwd. Gou da byaengq lo, va, Mbanjnazham miz aen “ngaenzhangz saeklaeg” ndeu! Gou nyaenx mbouj ndaej gag gangj gag haenh naeuz:
“Ndoeng heu raemx youh seuq,
Ciuhciuh ok huq lai,
Vunz Nazham ukgvai,
Fatcaiz daeh rimsad.
……”
Geijcib bi mbouj daeuj, yiengh gaeuq gaenq mbouj raen, saedcaih ngeix mbouj daengz, rox bienqbaenz yienghneix. Mbouj gangj gyae lo, couh gangj diuz roen haeuj mbanj neix. Gaej yawj seizneix bu suijniz bingzlwd gvangqyub haici an’an onjonj cwxcwx caihcaih. Doenghbaez cix dwg diuz roennamh ngutngeuj gumzgamx youh gaeb youh lingq ndeu, “ngoenz gvengq namhfaenx mbin, ngoenz fwn boengz vijvag”. Geiq ndaej mwh lij iq gou baez daih’it daeuj Mbanjnazham youq laeng goengdanax aen singgeiz haenx, couh caenda raen vunz gwnzhaw yungh soujfuz dohlahgih haeuj Mbanjnazham bae rag faex ma guh ranz, itloh okma deng aeu geij boux vunz oengx dwk bwt yaek conh, bouxboux baeg ngaemzngag bae. Caemh lij geiq ndaej aen sigij gonq betcib nienzdaih satbyai gwn laeuj daegnaxbiuj aeuyah, gou baez daih- ngeih daeuj Mbanjnazham. Ranzmeh bawxmoq ndaej baenz geij ci dohlahgih huq gyaqcang rimsad daeuj, vunzhek hix dawz ndaej haujlai doenghyiengh lumjbaenz gingqbingz、souhluzgih、aencungvenj、aencibuh doengh gijneix daeuj hoh. Aenvih roen gumzgamx hoj byaij, huq gyaqcang youq seiz daeh haeuj mbanj saenq ndaej yienghyiengh cungj datdat dwtdwt liux, engq youqgaenj dwg miz song gaiq gingqbingz deng daenh dek bae, hawj vunz sim’in lailai.
Ngeih
Daj seiziq ndaej bae laeng goengdanax youq aen singgeiz ndeu le, gou couh mbouj haengj caiq bae Mbanjnazham. Mbanjnazham gangj Bingzvah, mbanj gou cix gangj Vahcuengh, yienghneix gou caeuq gij lwgnyez doih mbanj de guh mbouj doxgwn. Youq Mbanjnazham, cawz le goengdanax caeuq yahdaiqnax daengh gou gangj saekdi Vahcuengh, bouxwnq cungj mbouj ngah gangj, couh lienz daegnaxbiuj dahnaxbiuj gou hix mbouj gangj, lauheiq gyoengqde gaenbonj couh mbouj rox gangj. Geij ngoenz de gou mbouj ndaej mbouj deng bae riengz daegnaxbiuj dahnaxbiuj hag gangj Bingzvah. Bingzvah dwg vah deihfueng Bouxgun, gou mwhde hag gangj Bingzvah mbouj baenz, haengj cab di Vahcuengh, gingciengz deng gyoengq nyezdoih Mbanjnazham riu gou gangj vah “haeuheu”, baenzneix gyoengqde mbouj ngah nem gou guhcaemz.
Vunz Mbanjnazham yienznaeuz gangj Bingzvah, hoeng dangjanq hugouj caemh dwg Bouxcuengh. Ciuq gwnzsaw lizlij geiqnaeuz, benq dieg Guengjsae raeuz neix yuenz dwg gij vunz cojcoeng Bouxcuengh youq gonq, cungj dwg gangj Vahcuengh ciuhgeq, doeklaeng cij miz vunz gak aen minzcuz senj daeuj, Bouxgun cix dwg daj Cinzsijvangz baij bing dwk roengz baih dieg Lingjnanz le cij ciemhciemh daj ranghdieg Cungyienz senj daeuj, cij ciemhciemh miz Bingzvah、Ngaijvah doenghgij vah deihfueng Bouxgun neix.
Gou baez daihngeih bae Mbanj- nazham dwg bae gwn laeuj daeg- naxbiuj aeuyah. “Daegnaxbiuj cingj laeuj, fat daeuj mbawdiep nding, daengx ranz gip ndawsim, saenzcingz mbouj ndaej lauq.” Mwhde gou cingq youq hagdangz gwnzhaw doeg gauhcungh, daxboh gwih danci bae daengz hagdangz ciep gou caez bae gwn laeuj. Seizhaenx youq hagdangz gwn hoj, donqdonq cungj dwg haeuxgyad byaekheu, nanz ndaej miz ciengz laeuj byabya nohnoh daihbaj nyaemh gwn ha. Seizhaenx, “daxboh heiq fungbau, caenh lau vunz cingj laeuj, gou cix sim vanlaeux, angq gwn gaeuq gwn bez.”
Bihaenx daegnaxbiuj gou cingj laeuj guh ndaej hung, baenz caet betcib daiz, hek lai hek daih, hawj aen mbanj byoz iqetet song lad mbouj daengz cib aen ranz neix, ndaej baenz aen ciengzmienh hoenghhub. Mwh humx daiz gwn ngaiz, gou loeklak ndaej caeuq dah doengzhag caemh ban ranz youq gwnzhaw mingzcoh heuhguh Moz Cing’vwnz ndeu caez naengh caemh gwn. Dah de naeuz gou nyi, de couhdwg vunz Mbanjnazham, yuenz dwg ranznden daegnaxbiuj gou, heuh daegnaxbiuj gou guh daxau, gaijgwz hailangh le boh de guh ciennieb ciengx mou, baenz le “ranzfanhmaenz”, miznaj ndaej bingz hwnj swcigih lauzdung mozfan, bae gwnzhaw cawx ndaej dieg hwnj ndaej ranz. “Mbouj gangj cix mbouj rox, raemxmboq ok gizlawz, dah doengzhag gwnzhaw, laxlawz dwg lauxbiuj. Nanznanz mbouj doxcunz, ndi rox vunz ranzdaiq, ciuhneix mbouj dox- byaij, daihlaeng hoj doxnem.”
Mwh gwn ngaiz, gyoengq vunzhek gangjgoj gangj Vahcuengh hix miz, gangj Bingzvah hix miz, hemqyukyuk. Gou mbouj rox mbouj nyinh youh gag ngeix hwnj aen vwndiz “vunz Mbanjnazham gangj Bingzvah mbouj gangj Vahcuengh” gaz youq gyanghoz lai bi haenx. Gwn daengz byongh, gou laeglemx cam Moz Cing’vwnz aen vwndiz neix. De riu lo, naeuz gou nyi:“Vunz Mbanjnazham dou ciuhgonq hix dwg gangj Vahcuengh, doeklaeng miz vunz aeu maex baih gangj Bingzvah haenx, maexmoq haq haeuj- daeuj mbouj rox gangj Vahcuengh, daengx ranz cungj aeu daengh de gangj Bingzvah, miz lwgnyez le de youh son lwgnyez gangj Bingzvah. Caiq doeklaeng ndawmbanj youh miz geij ranz aeu bawx baih gangj Bingzvah, couh lai miz geij ranz gangj Bingzvah. Couh yienghneix Mbanj- nazham vunz gangj Bingzvah ciemh bi ciemh lai. Mizmbangj ranz bonjlaiz caeuq gangj Bingzvah mbouj miz saekdi nanangq, cix nyinhnaeuz gangj Bingzvah ndei, Bingzvah rox cimh cih Sawgun bae, lwgnyez gangj Bingzvah bae hagdangz doeg Sawgun lai yungzheih ndaej dawz, hix daegdaengq son lwgnyez gangj Bingz- vah. Baez nanz le, Mbanjnazham couh mbouj daih miz vunz gangj Vahcuengh lo. Daengz ciuh daxgoeng gou lij rox gangj saek geij coenz Vahcuengh, bancoz neix couh mbouj miz vunz rox gangj lo, daengx mbanj cungj gangj Bingzvah sumsum. Mbanjwnq banlaux haujlai vunz cungj yawj mbouj gvaq da, mizmbangj eu fwen bemx naeuz:
“Uk ngawz naeuz uk luenh,
Mbouj gangj Cuengh gangj Bingz,
Gag nyinhnaeuz gvaicing,
Ndawsim lumz cojgoek.
Ndaej biek mbouj ngah mungz,
Ndaej bya lumz bwnzmuengx,
Uk ngawz naeuz uk luenh,
Mbouj gangj Cuengh gangj Bingz.
Naeuz vahdoj dangq bwnh,
Yawj vah wnq dangq gim,
Gag nyinhnaeuz gvaicing,
Ndawsim lumz cojgoek.”
(1)